اعمال دهه اول ماه محرم
ماه محرم همیشه یادآور شجاعت و جوان‌مردی مردان امام‌حسین(ع) و حماسه جاودان کربلا است. در این ماه مفاهیم ظلم‌ستیزی، مبارزه با تبعیض و ذلت، فداکاری و امر به معروف معنای منحصر به فردی پیدا می‌کند و شیعیان با امور اعتقادی خود بیشتر آشنا می‌شوند.
در این ایام از مردم گرفته تا شهر، همه چهره‌ای غمگین به خود گرفته و لباسی سیاه بر تن می‌کنند. پرچم‌ها و علم‌های عزاداری بر سردر منازل، تکایا، مساجد و... برافراشته می‌شود تا حزن‌انگیز بودن این ماه برای همه به تصویر کشیده شود.
اعمال شب و روز اول ماه محرم
خواندن دعای اول ماه، خواندن نمازهای مستحبی و روزه گرفتن از مهم‌ترین اعمال شب و روز اول ماه محرم است که در مفاتیح‌الجنان آمده است.
از امام‌رضا(ع) منقول است که رسول اکرم(ص) در اعمال دهه اول محرم در روز اول، دو رکعت نماز میخواند و چون از فارغ می‌شد دست‌ها را بلند میکرده و این دعا را سه دفعه می‌خوانده است.
«اللَّهُمَّ أَنتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَهٌ جَدِیدَهٌ فَأَسْأَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَهَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّهَ عَلَی هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَهِ بِالسُّوءِ وَ الاِشْتِغَالَ بِمَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ یَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکْرَامِ یَا عِمَادَ مَنْ لاَ عِمَادَ لَهُ یَا ذَخِیرَهَ مَنْ لاَ ذَخِیرَهَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لاَ حِرْزَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لاَ غِیَاثَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لاَ سَنَدَ لَهُ یَا کَنْزَ مَنْ لاَ کَنْزَ لَهُ یَا حَسَنَ الْبَلاَءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَی یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَی یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ أَنتَ الَّذِی سَجَدَ لَکَ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعَاعُ الشَّمْسِ وَ دَوِیُّ الْمَاءِ وَ حَفِیفُ الشَّجَرِ یَا اللَّهُ لاَ شَرِیکَ لَکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَیْراً مِمَّا یَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لاَ یَعْلَمُونَ وَ لاَ تُؤاخِذ ْ نَا بِمَا یَقُولُونَ حَسْبِیَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبَابِ رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذ ْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُ نکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّاب.»
«خدایا تویی معبود ازلی و این سال تازه است، از تو خواهم در این سال نگهداریم را از شیطان و نیروی بر این نفس که پیوسته به گناه فرمان می‌دهد و سرگرمی بدانچه مرا به تو نزدیک کند، ای صاحب جلالت و بزرگواری، ای تکیه‌گاه کسی که تکیه گاهی ندارد. ای ذخیره آن کس که ذخیره ندارد، ای پناهگاه آن کس که پناهگاهی ندارد، ای فریادرس آن کس که فریادرسی ندارد، ای پشتیبان آن کس که پشتیبانی ندارد، ای گنج آن کس که گنجی ندارد، ای که آزمایشت نیکوست، ای بزرگ مایه امید، ای عزت بخش ناتوانان، ای نجات بخش غریقان، ای خلاص کننده هالکان، ای نعمت‌بخش، ای زیباپرور، ای فزون‌بخش، ای نیکوده، تویی که سجده کرد (و به کمال خضوع درآمد) برایت سیاهی شب و روشنی روز و تابش ماه و شعاع خورشید و صدای ریزش آب و بهم خوردن درخت، ای خدایی که شریک نداری، خدایا قرارمان ده بهتر از آنچه مردم گمان کنند و بیامرز از ما آنچه را که نمی‌دانند و مگیر ما را بدانچه گویند بس است مرا خدا، معبودی جز او نیست، بر او توکل کنم و اوست پروردگار عرش عظیم، ایمان داریم به او و هرچه هست از نزد پروردگار ماست و اندرز نگیرند جز خردمندان، پروردگارا منحرف مساز دل‌های ما را پس از آن که هدایتمان کردی و ببخش به ما از پیش خود رحمتی که به راستی تویی بخشایشگر».
برای شب اول محرم 100 رکعت نماز سفارش شده که دو رکعت است، در هر رکعت سوره «حمد» و «توحید» باید خوانده شود و نماز با یک سلام به پایان می‌رسد. در روایتی از رسول خدا(ص) نیز آمده است، «هر کس این نمازها را بخواند و روز اوّل ماه محرّم را روزه بگیرد، مانند کسی است که در طول سال بر انجام خیر مداومت داشته و تا سال آینده از فتنه‌ها محفوظ خواهد بود و اگر بمیرد، وارد بهشت خواهد شد».
در روز اول محرم نیز گرفتن روزه مستحب است و در روایتی امام‌رضا(ع) فرموده‌اند «هر کس این روز را روزه بگیرد و حاجت خویش را از خداوند بخواهد، خداوند دعایش را به اجابت خواهد رساند، این روز همان روزی بود که حضرت زکریّا در آن از خداوند فرزندی را طلب کرد و خداوند دعایش را به اجابت رساند و یحیی را به وی عنایت فرمود».
دوم محرم
روز ورود امام حسین(ع) و یارانشان به سرزمین کربلا (در سال ۶۱ هجری قمری) بود که با ممانعت لشکر حرّ مجبور به توقف در آنجا گردید.
سوم محرم
در روز سوم ماه نیز به روزه گرفتن توصیه شده است و در روایات آمده «حضرت یوسف (ع) در این روز از چاه خارج شد و اگر کسی این روز را روزه بگیرد، خداوند مشکل او را برطرف و سختی‌ها را بر او آسان می‌کند».
چهارم محرم
روز بی نتیجه بودن مذاکره حضرت سیدالشهداء(ع)، با عمر بن سعد برای وادار کردن لشکر وی به ترک جنگ و دعوت او و لشکرش جهت ملحق شدن به سپاه اسلام.
هفتم محرم
روز بستن آب به روی سپاه امام حسین (ع) است، در این روز دستوری از سوی عبیداللّه بن زیاد برای عمر بن سعد رسید که بین حسین(ع) و یارانش و آب حایل شوند، تا قطره‌ای از آب فرات ننوشند. در این روز گرفتن روزه مستحب است.
روز تاسوعا
از حضرت صادق(ع) روایت است که فرمود، «تاسوعا روزی بود که امام‌حسین(ع) و اصحابش را در کربلا محاصره کردند و سپاه شام بر قتال آن حضرت اجتماع کردند، ابن مرجانه و عمر سعد خوشحال شدند به سبب کثرت سپاه و بسیاری لشکر که برای آن‌ها جمع شده بود و امام‌حسین(ع) و اصحابش را ضعیف شمردند و یقین کردند که یاوری از برای آن حضرت نخواهد آمد و اهل عراق او را مدد نخواهند نمود پس فرمود پدرم فدای آن ضعیف غریب».
اعمال شب و روز عاشورا
برای شب دهم محرم (عاشورا) دعا و نمازهای پرفضیلت زیادی نقل شده است که از جمله آن‌ها می‌توان خواندن صد رکعت نماز اشاره کرد. در هر رکعت از این نماز حمد و سه مرتبه « قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» خوانده می‌شود و پس از پایان نماز خواندن 70 مرتبه «سبحان الله والحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اکبر ولا حول ولا قوه الاّ بالله العلیّ العظیم» توصیه شده است.
در مفاتیح‌الجنان آمده که شیعیان در روز دهم محرم که روز شهادت امام‌حسین(ع) و روز حزن ائمه‌اطهار(ع) است، مشغول هیچ کار دنیوی نشوند و بیشتر به گریه و نوحه برای امام‌حسین(ع) و یارانش بپردازند. در این مورد از امام رضا(ع) نقل شده است، «هر کس کار و کوشش را در این روز رها کند، خداوند خواسته‌هایش را برآورده کرده و هر کس این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد».
مقتل خوانی، شب زنده‌داری، خواندن 1000 مرتبه توحید، خواندن زیارت عاشورا، خواندن زیارت وارث و احیا گرفتن از دیگر اعمال دهه اول محرم است که فضیلت عبادت جمیع ملائکه و عبادت 70 سال را به همراه دارد؛ فرستادن 1000 مرتبه لعنت بر قاتلان امام‌حسین(ع) و یارانشان نیز از اعمال دهه اول محرم است.
منبع: ایسنا
